Page 56 - Ponad słowami kl.1

110 Streszczenie a parafraza

Przykład streszczenia artykułu naukowego

Streszczenie Kamiennych rękawiczek Wacława Borowego
Wacław Borowy w Kamiennych rękawiczkach rozważa symbolikę dwóch różnych
przedmiotów umieszczonych na nagrobku Kochanowskiego: zwoju papieru i ręka-
wiczek. Zwój papieru wskazuje, że renesansowy poeta to przede wszystkim wielki
artysta, który rozsławił literaturę polską i stworzył wzór poezji. Rękawiczki zaś zwra-
cają uwagę na to, iż Kochanowski był człowiekiem bardzo podobnym do dzisiejszych
ludzi. Świadczą o tym tematy poruszane w jego twórczości, takie jak: rozdarcie du-
chowe, wątpliwości moralne, niezależność osobista, niechęć do przesady i patosu.

Sztuka streszczania w pięciu krokach

Krok 1. Przeczytaj uważnie tekst, który zamierzasz streścić.
Krok 2. Określ temat tego tekstu i notuj w trakcie lektury jego najważniejsze tezy, słowa
kluczowe lub – w wypadku utworu literackiego – główne wątki.
Krok 3. Odsiej niepotrzebne informacje (np. cytaty, przykłady, wątki poboczne) i zostaw
tylko te, które są najistotniejsze.
Krok 4. Ułóż zebrane informacje w logicznym porządku w przypadku artykułu naukowego,
np. w ciągu przyczynowo-skutkowym (by oddać przebieg myśli autora tekstu) lub
chronologicznie w przypadku utworu fabularnego (by określić kolejność wydarzeń
w streszczanym utworze).

Krok 5. Zredaguj streszczenie.

Parafraza

Terminem, który bywa mylony ze streszczeniem, jest parafraza (omówienie). Parafraza za-
kłada twórczą, swobodną zmianę pierwotnego tekstu. Taka przeróbka zachowuje związek
z oryginałem, rozwija lub zmienia treść pierwowzoru (czasem po to, by np. rozbawić czytelnika).
Parafraza może dotyczyć różnych warstw tekstu, np. samej formy (gdy zmieniamy styl tekstu)
lub też zarówno treści, jak i formy (tego typu parafrazy występują w literaturze). Zabieg ten jest
jednak czytelny tylko wtedy, gdy odbiorca wie, do jakiego tekstu autor parafrazy się odwołuje,
i gdy zauważa dokonane przekształcenia. Za przykład parafrazy badacze literatury staropol-
skiej uważają Psałterz Dawidów Jana Kochanowskiego, ponieważ poeta nie tyle przełożył
biblijną Księgę Psalmów, ile dostosował jej treść do polskiej obyczajowości i do światopoglądu
renesansowego. O częściowej parafrazie możemy też mówić w wypadku Pieśni XXIV z Ksiąg
wtórych, w której Kochanowski świadomie nawiązuje do utworu Horacego Do Mecenasa.
Renesansowy twórca wprowadza znane w swojej epoce nazwy krain geograficznych i ich
mieszkańców zamiast nazw używanych w starożytnym Rzymie.

Streszczenie a parafraza
W przeciwieństwie do parafrazy streszczenie nie zmienia sensu streszczanego artykułu lub
utworu. Różnice między obiema formami wypowiedzi można najlepiej dostrzec, porównując
streszczenie konkretnego utworu literackiego z jego parafrazą.